Những sai lầm phổ biến khi doanh nhân mới học thiền

Khi ngày càng nhiều doanh nhân tìm đến thiền như một công cụ để cải thiện hiệu suất, họ dễ rơi vào một chiếc bẫy tinh vi: coi thiền như một phương pháp tối ưu hóa hiệu quả công việc. Tuy nhiên, bản chất của thiền hoàn toàn không nằm ở việc nâng cao năng suất hay gia tăng chỉ số KPIs. Đó là một sai lầm về nhận thức dẫn đến sự thực hành sai lệch, thậm chí gây phản tác dụng.

Thiền không được thiết kế như một “thuật hack não” hay “kỹ thuật biohacking” để bạn làm việc được nhiều hơn, nhanh hơn. Khi doanh nhân bước vào hành trình thiền với kỳ vọng đạt được kết quả cụ thể – ví dụ như cải thiện sự tập trung để tăng doanh thu hay giảm stress để xử lý khủng hoảng – họ đã vô tình áp đặt lối tư duy thành tích vào một hành trình vốn cần sự buông xả.

Tại ZEN VIỆT NAM, chúng tôi quan sát thấy rằng khi kỳ vọng bị đặt sai chỗ, người học thường nhanh chóng thất vọng, nghi ngờ tính hiệu quả của thiền, từ đó từ bỏ hoặc chỉ học nửa vời. Thực hành thiền không phải là để đạt được một điều gì đó bên ngoài, mà là quay về với chính mình, làm rõ các chuyển động nội tâm, từ đó thay đổi cách hiện diện và đối diện với cuộc sống.

Một trong những ngộ nhận phổ biến khác là đồng hóa thiền với trạng thái thư giãn, nghỉ ngơi hoặc “không nghĩ gì cả”. Với nhiều doanh nhân vốn sống trong tình trạng liên tục bị bủa vây bởi căng thẳng, họ dễ đánh giá thiền chỉ qua “cảm giác dễ chịu” sau buổi thực hành. Nhưng thiền không đồng nghĩa với thư giãn. Và cũng không phải lúc nào thiền cũng dễ chịu.

Trong thực tế, thiền thường làm lộ ra những tầng sâu của cảm xúc bị kìm nén hoặc bị lãng quên. Nó khơi dậy sự chú ý về thân tâm và đặt người thực hành vào trạng thái tỉnh thức, điều mà trong nhiều trường hợp lại gây ra cảm giác không thoải mái. Khi doanh nhân mong đợi thiền sẽ đưa họ đến một trạng thái bình yên ngay lập tức, họ rất dễ bị sốc hoặc hoang mang khi đối mặt với những xáo trộn nội tâm.

Tại ZEN VIỆT NAM, người học được hướng dẫn phân biệt rõ ràng giữa thư giãn và tỉnh thức. Thư giãn là kết quả phụ có thể xuất hiện, nhưng tỉnh thức là mục tiêu thực sự. Do đó, khi thiền không đem lại cảm giác dễ chịu, điều đó không có nghĩa là bạn thiền sai – mà có thể bạn đang tiến sâu hơn vào các tầng tiềm thức cần được làm rõ.

Doanh nhân là những người vốn quen với môi trường đo lường, đánh giá và tối ưu hóa. Tâm lý “săn lùng kết quả” trở thành một phản xạ tự nhiên. Nhưng khi áp dụng cách tiếp cận này vào thiền, họ dễ lạc lối trong những ảo tưởng về trải nghiệm “siêu việt”, “giác ngộ”, “xuất thần” hay “thoát ly bản ngã”.

Đây là một sai lầm nghiêm trọng, vì thiền không phải là hành trình để đạt được một trạng thái đặc biệt nào đó. Mỗi lần thiền có thể hoàn toàn bình thường, thậm chí nhàm chán, lặp lại, không có gì xảy ra – và đó chính là bản chất thực của thiền định: sự hiện diện trọn vẹn với khoảnh khắc hiện tại, không cần thêm thắt hay tô vẽ.

Doanh nhân mới học thiền thường không được hướng dẫn kỹ lưỡng về vấn đề này, nên họ dễ “nhảy cóc”, cố gắng tìm kiếm trạng thái cao hơn trước khi thiết lập được nền tảng chánh niệm vững chắc. Điều này dễ đưa đến tình trạng lệch hướng, ngộ nhận và suy diễn.

Triết lý giảng dạy tại ZEN VIỆT NAM nhấn mạnh việc quay về với những gì đơn giản nhất: hơi thở, thân thể, cảm giác. Không có trạng thái nào cao hơn trạng thái hiện tại, nếu bạn tiếp xúc với nó trọn vẹn.

Thiền không chỉ là một kỹ thuật – nó là một lối sống cần được thấm nhuần vào từng hành vi, quyết định và mối quan hệ. Tuy nhiên, rất nhiều doanh nhân tiếp cận thiền như một “tool” – một kỹ năng có thể học qua vài buổi, thực hành khi cần, và bỏ xuống khi xong việc. Đây là một sai lầm về căn bản.

Khi coi thiền như một kỹ thuật, người học giới hạn nó vào một khung giờ nhất định trong ngày, thường là buổi sáng hoặc tối. Nhưng họ quên rằng thiền không kết thúc khi bạn mở mắt – nó tiếp tục khi bạn gửi email, trả lời tin nhắn, nói chuyện với đối tác, ra quyết định tài chính. Nếu thiền không thấm vào đời sống thì nó chỉ là một mảnh ghép rời rạc, khó tạo nên chuyển hóa thực sự.

Do đó, tại ZEN VIỆT NAM, học viên không chỉ được học phương pháp ngồi thiền mà còn được thực hành thiền đi, thiền ăn, thiền lắng nghe và thiền trong giao tiếp kinh doanh. Mục tiêu là để đưa thiền trở thành nền tảng cho sự hiện diện tỉnh thức trong từng hành động – thay vì chỉ là một hoạt động mang tính “hành xác” vào cuối ngày.

Không ít doanh nhân, dù đã nhận thức được giá trị của thiền, vẫn gặp khó khăn trong việc duy trì thực hành đều đặn. Nguyên nhân đến từ lối sống bận rộn, lịch làm việc dày đặc, tâm trí đầy ưu tư và đặc biệt là thiếu kỷ luật cá nhân.

Họ dễ xem nhẹ việc thiền như một hoạt động tùy hứng, không có trong “checklist” công việc nên dễ bị trì hoãn hoặc bỏ qua. Nhưng chính sự không đều đặn này khiến cho tiến trình nội tâm bị gián đoạn, kết nối bên trong không được duy trì, và từ đó giảm hiệu quả tích lũy.

Thiền đòi hỏi một dạng cam kết sâu sắc – giống như chăm sóc sức khỏe thể chất vậy. Một ngày bạn bỏ bữa thì không sao, nhưng nếu lặp lại trong nhiều tuần, cơ thể bạn sẽ suy yếu. Tương tự, một doanh nhân bỏ thiền vài buổi có thể không ảnh hưởng ngay, nhưng lâu dài sẽ khiến khả năng hiện diện, quan sát và tự điều chỉnh giảm sút đáng kể.

Chương trình tại ZEN VIỆT NAM xây dựng hành trình thiền như một thực hành cá nhân có tính cấu trúc, bao gồm thiết lập thời gian biểu, tạo không gian thiền riêng và duy trì kỷ luật nhẹ nhàng nhưng vững chắc, nhằm hỗ trợ doanh nhân vượt qua rào cản trì hoãn – vốn là một thách thức lớn trong thế giới hiện đại.

Một sai lầm ít được nói đến nhưng phổ biến trong cộng đồng doanh nhân học thiền là xu hướng so sánh bản thân với người khác. Họ quan sát sự tiến bộ của người cùng lớp, lắng nghe những chia sẻ sâu sắc từ người khác rồi tự đặt câu hỏi: “Tại sao mình không cảm thấy như vậy?”, “Mình đang làm sai chỗ nào?”, “Bao lâu mình mới đạt được mức đó?”

Tâm lý so sánh và tự đánh giá là di sản của lối sống cạnh tranh trong giới doanh nghiệp. Nhưng trong thiền, điều này lại là một độc tố tinh thần. Nó cản trở sự chấp nhận bản thân, tạo ra áp lực vô hình và khiến người học xa rời hiện tại để chạy theo một hình ảnh lý tưởng trong đầu.

Hành trình thiền là duy nhất với mỗi người. Có người đi nhanh, có người chậm. Có người phải vượt qua nhiều lớp vỏ bọc tâm lý mới có thể cảm nhận được nội tại, có người dễ dàng chạm đến tầng sâu. Không có sự đúng – sai ở đây, chỉ có sự trung thực với bản thân và tính kiên trì.

Tại ZEN VIỆT NAM, người học được hướng dẫn làm bạn với chính mình, thay vì trở thành người đánh giá chính mình. Mỗi thực hành là một cơ hội tiếp xúc sâu hơn với hiện thực bên trong – không có gì cần “tốt hơn” hay “cao hơn” cả.

Một trong những yếu tố quyết định hiệu quả thực hành thiền mà doanh nhân thường bỏ qua là sự hiểu biết nền tảng về thân – tâm. Thiếu hiểu biết này khiến thiền trở thành một hoạt động “mơ hồ”, không rõ tác động, dễ bị hiểu sai hoặc rơi vào chủ nghĩa thần bí.

Thân thể và tâm trí không phải là hai thực thể tách rời – mà là hai chiều kích tương tác mật thiết. Khi một doanh nhân chỉ ngồi thiền bằng ý chí mà không hiểu ngôn ngữ của cơ thể – những tín hiệu như căng, đau, mỏi, rung động – họ dễ cưỡng ép cơ thể hoặc bỏ qua những thông điệp quan trọng.

Ngược lại, nếu người học thiền quá lý trí, họ sẽ cố “đọc vị” cảm xúc, cố “phân tích” những gì đang xảy ra trong đầu thay vì chỉ đơn giản là quan sát với sự không phán xét. Đó là biểu hiện của tâm trí kiểm soát, vốn quen thuộc với giới kinh doanh – nhưng lại đi ngược tinh thần thiền.

ZEN VIỆT NAM luôn kết hợp đào tạo lý thuyết về thân – tâm học cùng thực hành thiền để đảm bảo người học không chỉ làm đúng kỹ thuật mà còn hiểu đúng ý nghĩa và nền tảng khoa học của từng trải nghiệm. Nhờ đó, người học có thể đồng bộ hóa cả ba chiều: thể chất – cảm xúc – nhận thức.

Một số doanh nhân, vốn đã quen với việc tự học, thường nghĩ rằng họ có thể học thiền qua sách vở, video hoặc các ứng dụng hướng dẫn. Dù điều này có thể đúng ở giai đoạn nhập môn, nhưng về lâu dài, thiền cần có sự hướng dẫn của người thầy có kinh nghiệm – không phải để phụ thuộc, mà để được điều chỉnh đúng đắn.

Học thiền mà không có người hướng dẫn dễ rơi vào tình trạng “thiền sai mà không biết”, tự dấn thân vào những trạng thái không kiểm soát được, hoặc rơi vào ảo tưởng về tiến bộ tâm linh. Thiền, dù là hành trình nội tại, vẫn cần một cộng đồng hỗ trợ và môi trường an toàn để chia sẻ, điều chỉnh, soi sáng cho nhau.

Chính vì vậy, ZEN VIỆT NAM xây dựng hệ sinh thái đào tạo bao gồm các lớp học trực tiếp, huấn luyện viên kèm cặp cá nhân, cộng đồng thiền doanh nhân và nền tảng học tập liên tục. Không chỉ để truyền đạt kỹ thuật, mà còn là nơi nuôi dưỡng một “môi trường tỉnh thức” – yếu tố then chốt giúp doanh nhân duy trì thực hành lâu dài.

Khi doanh nhân tiếp cận thiền với tâm thế đúng đắn, họ không còn mong chờ kết quả ngay lập tức, không tìm kiếm trạng thái đặc biệt, không so sánh bản thân hay biến thiền thành một công cụ làm việc hiệu quả hơn. Họ bắt đầu nhận ra thiền là một quá trình tháo gỡ, là hành trình dũng cảm nhìn vào bên trong, chạm vào những vùng mù tâm thức và học cách hiện diện sâu sắc với chính mình.

Những sai lầm phổ biến của doanh nhân khi mới học thiền không phải là điều đáng xấu hổ – mà là tín hiệu cho thấy một sự chuyển hóa đang bắt đầu. Vấn đề không nằm ở việc tránh sai lầm, mà là biết dừng lại, nhìn sâu, và điều chỉnh hướng đi.

Với ZEN VIỆT NAM, chúng tôi tin rằng nếu thiền được tiếp cận đúng cách, nó sẽ không chỉ giúp doanh nhân trở nên bình an hơn – mà còn trở thành những nhà lãnh đạo sâu sắc, có trực giác mạnh, ra quyết định với sự tỉnh thức, và xây dựng doanh nghiệp bền vững từ nền tảng nội tâm vững chãi.